Bir şeyi haber vermek, sormak, istemek veya duyguları bildirmek için birine, çoğun­lukla posta yoluyla gönderilen, zarfa konulmuş yazılı kâğıda, nameye mektup denir.

 

Arapça, "mektup"; Farsça "nâme"; Türkçe "betik" yazılı, yazılmış olan şey, es­ki anlamına gelmektedir.

 

* Geçmişi çok eskilere dayanan türlerin başında gelir.

* Kişisel veya toplumsal sorunları paylaşma düşüncesinden ortaya çıkmıştır.

* Bilinen ilk mektup örnekleri Mısır firavunlarına ait mektuplardır.

* Dünyada yaygın bir biçimde kullanımı XVI. yüzyıldan itibaren başlar.

* Türk dünyasında hükümdarların devlet adamlarına veya diğer hükümdarlara gönderdikleri siyasi içerikli mektuplar, bizde bu türün ilk örnekleri sayılabilir.

* Divan edebiyatında, sanatçıların söz ustalığını göstermek amacıyla yazdıkları mektuplar vardır.

* Divan edebiyatında mektupların toplandığı eserlere "münşeat" denir.

* Mektup türü Türk edebiyatında Tanzimat'la birlikte yaygınlaşmıştır.

* Mektuplarda dil sade, anlatım yalındır.

* Mektuplar bir tür olmakla birlikte anlatım çeşidi olarak da kullanılmıştır. Bazı şiir­ler, hikâyeler, romanlar, eleştiri, fıkra, gezi yazıları mektup şeklinde yazılmıştır.

* Dünya edebiyatında, Tasso, Aristo, Michelangelo, Baudelaire, Van Gogh... gibi sanatçılar mektup türünde eser vermişlerdir.

 

 

Türk edebiyatında mektup türünde eser veren sanatçılardan bazıları:

* Ali Şir Nevaî: Münşeat

* Nâbi: Münşeat

* Namık Kemal: Hususî Mektuplar

* Abdülhak Hamid Tarhan: Mektuplar

* Muallim Naci: Mektuplarım

* Ziya Gökalp: Limni ve Malta Mektupları

* Cahit Sıtkı Tarancı: Ziya'ya Mektuplar

* Yaşar Nabi Nayır: Dost Mektupları

* Ahmet Hamdı Tanpınar: Mektuplar

* Nazım Hikmet Ran: Kemal Tahir'e Mapushaneden Mektuplar

 

 

Mektuplar, konularına ve yazılış üslûplarına göre dörde ayrılırlar:

1-  Özel Mektuplar (Edebi mektuplar)

2-  İş mektupları

3-  Resmî mektuplar

4-  Açık mektuplar

 

 

 

Örnek Soru:

(I) Mektup, bir dileği, bir olayı bir haberi paylaşmak için yazılır. (II) Türk edebiyatın­da geçmişi çok eskilere dayanır. (III) Divan edebiyatında mektupların toplandığı eserlere tezkire denir. (IV) Türk edebiyatında yaygın hale gelmesi Tanzimat döne­minden sonra olmuştur. (V) Türk edebiyatında bazı romanlar mektup şeklinde ka­leme alınmıştır.

 

Yukarıdaki numaralandırılmış bölümlerde mektupla ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

 

Cevap: C

 

 

1-  Özel Mektuplar

* İnsanların tanıdıklarıyla duygularını paylaşmak amacıyla birbirlerine yazdıkları mektuplardır.

* Bu tür mektuplarda samimi, içten bir anlatım vardır.

* Mürekkepli bir kalemle temiz, çizgisiz bir kâğıda yazılmalıdır.

* Sağ üst köşeye yer ve tarih, sağ alt köşeye imza, sol alt köşeye adres yazılma­lıdır.

* Yazılan kişinin yakınlık derecesine göre mektuba bir hitapla başlanır.

* Giriş bölümünde, mektubun yazılma nedeni belirtilir.

* Gelişme bölümünde duygu ve düşünceler ifade edilir.

* Sonuç bölümünde saygı, sevgi ifadeleri, dilek ve temenni olur.

* Devlet adamlarının veya toplumda belli bir yer edinmiş kişilerin yazmış olduk­ları mektuplar tarihe, olaylara ışık tutması bakımından önemlidir.

 

 

 

Edebi Mektuplar

* Sanatçıların, edebi bir üslupla ve sanatsal içerikli yazdıkları mektuplardır.

* Özel mektup niteliği taşır.

* Divan edebiyatında Fuzuli'nin Şikâyetname'si meşhurdur.

* Tanzimat Dönemi ve sonrasında pek çok sanatçı mektup yazmıştır. Bunlardan bazıları kitap veya dergi şeklinde yayımlanmıştır:

 

* Fevziye Abdullah Tansel: Namık Kemal'in Mektupları

* Ziya Paşa: Veraset Mektupları

* Azra Erhat: Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı

* Ahmet Hamdi Tanpınar: Tanpınar'ın Mektupları

* Cahit Sıtkı Tarancı: Ziya'ya Mektupları

* Mehmet Kaplan: Ali'ye Mektuplar

* Nazım Hikmet Ran: Karıma Mektuplar

 

 

Örnek Soru:

 

Aşağıdaki yazar - eser eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Ziya Paşa - Veraset Mektuplar

B) Mehmet Kaplan - Ali'ye Mektuplar

C) Fuzuli - Şikâyetname

D) Ziya Gökalp - Limni ve Malta Mektupları

E) Nazım Hikmet Ran - Ziya'ya Mektuplar

 

Cevap: E

 

 

Uygulama:

 

Aşağıda boş bırakılan yerlere uygun ifadeleri yazınız.

* Yazılma amacı mektubun......................................belirtilir.

* Selam saygı ifadeleri mektubun......................................belirtilir.

* Mektuplar yazılan kişinin yakınlık derecesine göre uygun bir.............................başlar.

* Yer ve tarih mektubun......................................yazılır.

* Mektubun sol alt köşesine......................................yazılır.

 

 

 

Uygulama:

 

Edebi mektupların diğer özel mektuplardan ayrılan yönünü belirtiniz.

 

 

 

2-  İş Mektupları

* Ticari kurum ve kuruluşların kendi aralarında veya kişilerle yazıştıkları mektup çeşididir.

* Bu tür mektuplar genelde bilgisayar veya daktilo ile yazılır.

* Ciddi ve anlaşılır bir üslup kullanılır, söz fazla uzatılmaz.

* Firmaların yazdıkları mektuplarda firma adı başta olur.

* Eğer cevap niteliği taşıyorsa iş mektuplarında "ilgi" bölümü olur.

 

 

 

3-  Resmi Mektuplar (Dilekçe)

* Bir dileğin veya bir durumun belirtildiği mektuplara resmi mektup veya dilekçe denir.

* Kurum ve kuruluşların birbirleriyle veya kişilerle yazıştıkları mektup çeşididir.

* Resmi mektuplarda ciddi bir anlatım olmalıdır.

* Mektup kısa; fakat ifadeler anlaşılır olmalıdır.

* Çizgisiz, beyaz bir kâğıda yazılmalıdır.

* Kurum adı başta olmalıdır. Kurum adının sağ altına kurumun bulunduğu şehir yazılır.

* Dilekçe, bir durum belirtiliyorsa "Bilgilerinize arz ederim."; bir istek belirtiliyorsa "Gereğinin yapılmasını arz / rica ederim." şeklinde bitirilmelidir.

* Dilekçe sunulan makam üst ise "arz ederim."; alt makamda ise "rica ederim." şeklinde ifade kullanılmalıdır. Eşit konumda ise arz / rica ederim." ifadesi kulla­nılmalıdır.

* Dilekçede gerekli bilgiler eksiksiz bir biçimde verilmelidir.

* Dilekçenin sağ altına ad soyad yazılmalı ve imza atılmalıdır.

* Dilekçenin sol altına adres yazılmalıdır.

* Tarih sol üste yazılabileceği gibi ad soyadın üstüne de yazılabilir.

* Dilekçeyle birlikte başka evrak sunulacaksa "ek" başlığı altında ekin ne olduğu sayfa sayısıyla birlikte belirtilmelidir.

* Dilekçe, kişiyi - kurumu temsil eder.

 

 

 

4-  Açık Mektup

* Herhangi bir düşünceyi veya durumu açıklamak, kanıtlamak, savunmak ama­cıyla gazete ve dergiler aracılığıyla yayımlanan mektuplardır.

* Açık mektuplar genelde yönetime, yöneticiye, yetkililere veya hükümete ses­lenmek için kaleme alınır.

 

 

 

Örnek Soru:

I.     İfadeler kısa, açık, anlaşılır olmalıdır.

II.    Sunulacak kurum - kuruluş başta belirtilmelidir.

III.   Tarih, ad, soyad, imza adres sağ alt köşede olmalıdır.

IV.   Üst makama sunuluyorsa "arz ederim"; alt makama sunuluyorsa "rica ederim" ifadesi kullanılır.

V.    Dilekçelere açıklayıcı, bilgilendirici ekler eklenebilir.

 

Dilekçelerle ilgili yukarıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

 

Cevap: C

 

 

Uygulama:

 

Aşağıdaki ifadeler doğru ise "D", yanlış ise "Y" yazınız.

* (....) Edebi mektuplar, özel mektup niteliğindedir.

* (....) iş mektupları üst kuruma yazılmışsa "Gereğini rica ederim." ifadesiyle bitiri­lir.

* (....) Özel mektupların giriş bölümünde selam saygı ifadeleri olmalıdır.

* (....) Edebi mektuplar, yazıldığı dönemin sanat anlayışını yansıtır.

* (....) Türk edebiyatında manzum şeklinde yazılan mektuplar vardır.

 

 

 

Örnek Soru:

Herhangi bir kuruma bir dileğin iletilmesi için yazılan mektuplara...........................denir. Bir ticari kurumun diğer kuruma veya kişiye ticari içerikli yazdığı mektuba .............................denir. Gazete ve dergilerde yayımlanmak için yazılan mektupla­ra ....................................denir.

 

Yukarıdaki ifadelerde boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi doğru bir biçimde sıralanmıştır?

A) iş mektubu - ticari mektup - özel mektup

B) iş mektubu - resmi mektup - açık mektup

C) resmi mektup - iş mektubu - açık mektup

D) özel mektup - iş mektubu - resmi mektup

E) açık mektup - iş mektubu - resmi mektup